Aswan en Philae, de trots van Nubië

De naam Aswan, het oude Syene, is afgeleid van het Egyptische soeënet, dat ‘markt’ betekent. De stad ligt op de rechteroever van de Nijl, iets stroomafwaarts van de eerste cataract, waarachter Nubië begint. Het is de belangrijkste stad in Opper-Egypte en was vroeger een commercieel centrum dat bij het eiland Elefantine hoorde. De markt van dit eiland was de belangrijkste ontmoetingsplaats tussen Egypte en de landen in equatoriaal Afrika. Elefantine dankt zijn naam aan de handel in ivoor van de Afrikaanse olifanten en was de hoofdstad van de eerste Opperegyptische gouw. De Griekse wiskundige Eratosthenes berekende in 230 v.C. in Aswan voor het eerst de omtrek van de aarde door gebruik te maken van de omstandigheid dat de stad precies op de Kreeftskeerkring lag. Tot de weinige sporen van het oude Syene die bewaard zijn gebleven, behoren onder andere de ruïnes van een door Ptolemaeus II gebouwde tempel gewijd aan ‘Isis aan het hoofd van de legers’, een theologische verniewing van de vorst die goed paste bij de locatie van de stad op de grens van Nubië.

Op het eiland Elefantine getuigen de tempel van Chnoem uit de regeringsperiode van Nectanebo II (30e dynastie), de ruïnes van de door Thoetmosis III gebouwde tempel voor de Godin Satis, en de in de Romeinse tijd gebouwde nilometer op de zuidpunt van het eiland, een sorrt put waarmee de hoogte van de overstroming van de Mijl werd gemeten en voorspeld, nog van de vergane glorie van de stad. De overstromingen werden vereenzelvigd met de god Hapi, de goedaardige god van de overvloed, en men dacht dat het verschijnsel zijn oorsprong vond in de cataract zelf. Men geloofde ook dat hier de grot lag waaruit het water de rivier instroomde en die de jaarlijkse overstromingen veroorzaakte. De graven van de prinsen van Elefantine in de rotswand aan de linkeroever van de rivier stammen uit een periode tussen het Oude Rijk en het Middenrijk en getuigen van de steeds belangrijker wordende rol die Elefantine vanaf die tijd ging spelen. De bloeiperiode van Efefantine lag in de Grieks-Romeinse Tijd, toen de tempels van Philae werden gebouwd op een van de andere eilanden in dit turbulente deel van de Nijl. Hier werden een aan Isis gewijde tempel, een eiligdom waarin Hathor werd verweerd en een kiosk – een term voor de open gebouwen waarin tijdens processies of festiviteiten de heilige beelden tijdelijk werden opgeslagen- van Trajanus geboeuwd. Begin jaren ’60 werden deze bouwwerken geheel uit elkaar gehaald en herbouwd op het iets hoger gelegen eiland Agilkia zodat ze niet zouden worden verzwolgen door het water van de Nijl.